Uit NRC Next
FRISDRANK Straks op de terrasjes wordt er weer genipt van hippe en ‘natuurlijke’ drankjes. Soms zelfs thuis geperst met de slowjuicer, maar ook grote frisdrankmerken doen mee. Maar ze blijken niet per se beter dan traditionele frisdranken.
Daan Borrel
Haar hele Amsterdamse keuken ziet rood van de in het rond schietende bieten. Eén van de twee nadelen van zelf sap produceren, zegt Suzanne Bos (24). Vorige zomer zette ze haar eigen merk Lekker Lelijk op: een drankje van afgekeurde groentes. In de smaken Wortel & Gember en Biet & Munt. Lekker Lelijk werd in vier horecagelegenheden verkocht voor 3,50 euro per flesje.
Dat is tijdelijk teruggebracht naar één café. Het andere nadeel is namelijk het persen zelf, met de slowjuicer. Bos: „Ik doe één dag over een kratje flesjes. Dat is 20 kilo groente.” Daarom zoeken zij en haar compagnon Joanna Tan (26) een boer die voor hen kan persen. Nog best lastig, want: „die bieten kleuren elke machine knalrood. Daarom bestaat de markt grotendeels uit appel- en perensap.”
Wat Bos doet met Lekker Lelijk, doen vele producenten op grote schaal: nieuwe sap- en frisdrankenmerken op de markt brengen. Waar vroeger alleen de traditionele Coca-Cola, Fanta en Ice-tea op de kaart stonden, verkoopt tegenwoordig zelfs het minst moderne café fritz-kola, Club-Mate of BOS ice-tea. En op vele aanrechten pronkt een sierlijke fles biologische limonade van Belvoir. De gemiddelde consument weet bij god niet meer wat te kiezen bij het frisdrankenschap in de supermarkt.
Cijfers heeft de Nederlandse vereniging Frisdranken, Waters en Sappen (FWS) niet, maar ontwikkeling zien ze zeker. „Er is een productinnovatie gaande in verpakking en smaak”, zegt een woordvoerder van de branchevereniging. „Er is voor ieder wat wils met alle nieuwe drankjes.”
Opvallend is dat de consumptie van frisdrank al jaren daalt. In 2009 werd er in Nederland 102,7 liter per hoofd gedronken, in 2013 nog maar 99,4 liter. In heel Europa daalde dit van 95,7 in 2012 naar 93,8 liter in 2013. De nieuwe drankjes hebben daarom één ding gemeen: elke verpakking schreeuwt het beste voor de dorst én gezondheid te zijn. In het gevecht om consumenten, beloven ze minder suiker, minder ‘fake stuff’, meer sap en minder calorieën. Maar of deze nieuwe frisdranken zoveel beter zijn is de vraag.
Ook light is slecht voor je tanden
Volgens Martijn Katan, hoogleraar voedingsleer aan de Vrije Universiteit Amsterdam, moet vooral naar het percentage suiker in een drankje worden gekeken. Het verschil tussen Coca-Cola (10,6 gram suiker per 100 ml, omgerekend ruim 10 procent suiker) en het nieuwe ‘groene’ Coca- Cola Life (6,7 gram suiker, ongeveer 7 procent) is maar 3 procent. Een drankje als Sourcy Vitamin Water – voorzien van een ik-kies-bewust-vinkje – bevat 4,5 gram suiker per 100 ml, dus 5 procent. Katan: „Ja, het is minder dan normale cola maar meer dan water.” Voor de calorieën maakt het niet uit of dit „gezonde suikers” zijn. Katan: „Calorieën zijn calorieën.”
Dus vers sap is even slecht als het drinken van frisdrank? „ Vers persen is alleen beter omdat je niet de volumes haalt die je uit een fles drinkt”, zegt Katan. Maar hoe zit het dan met vitamine-argument? Katan: „Voor Nederlandse artsen is het zeer zeldzaam om iemand met scheurbuik te ontmoeten door een tekort aan vitamine C. Wat er verder aan vitamines in sap zit, weegt ook niet op tegen al die suiker.”
Light dan maar, is dat beter? „Qua suikers en calorieën wel, omdat de suikers vervangen zijn door zoetstoffen. Maar er zit evenveel zuur in; dat tast het glazuur van je tanden aan.”
Wel gezond? Drink kraanwater
Van normale frisdrank is als enige bekend dat het vetzucht veroorzaakt. Voor een onderzoek van Katan in 2012 lieten ze een groep schoolkinderen anderhalf jaar lang een klein blikje frisdrank met suiker drinken, en een andere groep frisdrank met zoetstoffen. Beide groepen kregen vóór het onderzoek al suikerdrankjes van hun ouders mee. De tweede groep was naderhand minder dik. „Als je overschakelt op frisdrank zonder suiker, merkt je lichaam dat niet en daarom val je af”, legt Katan uit. De FWS laat weten dat zoetstoffen in lightdranken veilig zijn, hoewel vaak het tegenovergestelde wordt beweerd.
Wie écht gezond wil zijn drinkt water uit de kraan. Maar ja, zo saai. De smaakpapillen en het oog willen ook wat. Dat hebben ze vooral in het Verenigd Koninkrijk goed begrepen: de meeste verleidelijke flesjes met nostalgische vormgeving komen daar vandaan. Denk aan de sierlijke flessen van Belvoir en Fentimans. Volgens FWS mag dit allemaal, zolang er maar een paar dingen op het etiket staan zoals een houdbaarheidsdatum en ingrediëntenlijst.
Maar denk niet dat het makkelijk is om een drankje te produceren. „We moesten veel uitzoeken”, zegt Bos van Lekker Lelijk. „Bijvoorbeeld tot welke hoeveelheid je thuis mag persen en wat de hygiëne-eisen zijn.” De flesjes halen ze bij de brouwmarkt. Bottelen en labelen doen ze zelf. „Voor de verkoop stuurden we het sap eerst naar een laboratorium. Zij testen of het aantal sporen en schimmels in orde is.” Het citroenzuur en het pasteurisatieproces zorgen ervoor dat bacteriën niet overleven. Het drankje blijft twee tot drie maanden goed.
Rijk worden ze er niet van; elk flesje levert 50 cent winst op. En rondkomen doen ze er nog niet van. „Als we een goede producent vinden kan Lekker Lelijk groeien”, zegt Bos. „Hopelijk liggen we over een jaar in de supermarkt.”
Drankjes, suikers en calorieën per 100 ml
- Coca-Cola 10,6 gram suiker, 46 kcal
- Lekker Lelijk 7,5 gram suiker en 36 kcal
- 100 % juice 11,8 gram suiker en 57 kcal
- The berry company 11,7 gram suiker en 50 kcal
- BOS icetea 6,5 gram suiker, 28 kcal
- Lipton Green tea 4,5 gram suiker en 20 kcal
- Crystal Clear cranberry 0 gram suiker, 0.9 kcal
- Source, vitamin water 4,5 gram suiker, 19 kcal
- Royal club, tonic light 0 gram suiker en 36 kcal
- The Original London tonic 2,8 gram suiker, 12,8 kcal
- Belvoir limonade 10 gram suiker , 44 kcal
- Bionade Vlierbes 5 gram suiker, 22 kcal
- Charlie’s, natural soda
- 7,7 gram suiker en 32 kcal
- Holy soda 2,8 gram suiker, 12,8 kcal
- Coca Cola life
- 6,7 gram suiker, 27 kcal
- Pepsi Cola next
- 7,4 gram suiker, 30 kcal
- Scheckter’s organic energy 11 gram suiker en 47 kcal
- Vita Coco, kokoswater 5 gram suiker en 18 kcal
- Fentimans, rose lemonade 6,9 gram suiker, 36 kcal
- Club-mate 5 gram suiker, 15 kcal
- Little Miracles Green tea 6,2 gram suiker en 26 kcal
- Fritz-kola 10,5 suiker suiker, 42 kcal
Deze aantallen zijn per 100 ml. Een normaal drinkglas bestaat uit 250 ml.
Gezonder dan een een flesje Coca-Cola? Dat hangt af van het percentage suiker
Nederland, frisdrankland
Frisdrank wordt na koffie het meeste gedronken in Nederland. In 2012 dronk een Nederlander gemiddeld 112,4 liter frisdrank en 29,3 liter sap (100 procent fruit) en nectar (25 tot 99 procent vruchtensap). Ter vergelijking, per hoofd was dit 148 liter koffie, 90 liter thee en 72,3 liter bier.
Duitsers drinken gemiddeld de meeste frisdrank in de EU: in 2012 was dit 145,5 liter. Fransen dronken minder dan de helft: 63,2 liter. Alleen in Finland werd er meer sap gedronken dan in Nederland.
Van alle koolzuurhoudende frisdrank consumeren Nederlanders 62 procent cola. De favoriete siroopsmaak is bessen (41,9 procent).
BRON: FWS
