Recent hebben wetenschappers van het UMCG in Groningen gewaarschuwd voor vitamine B12. Uit hun onderzoek zou namelijk blijken dat mensen met meer vitamine B12 in hun bloed een grotere kans hebben op een vroege dood. De onderzoekers vonden het een goed idee om heel Nederland te waarschuwen voor suppletie van deze vitamine. Hierop kwam veel kritiek. Het advies om te stoppen met het nemen van vitamine B12 is inmiddels dan ook weer teruggetrokken. Wat is hier precies gebeurd? We bespreken het in deze nieuwsbrief.
Nederlandse onderzoekers hebben informatiegegevens gebruikt uit een studie waarbij mensen in Groningen over langere tijd gevolgd zijn. Daarbij is in veel gevallen ook de vitamine B12 status gemeten. De gegevens van deze metingen zijn toen gecombineerd met de sterftecijfers. Toen bleek er een mogelijk verband (correlatie) tussen een hogere vitamine B12-niveau in het bloed en een vroegtijdige dood.
Geen sluitend bewijs
De waarschuwing om per direct te stoppen met vitamine B12 kwam veel te vroeg. Allereerst was er helemaal geen oorzaak-gevolgverband (causaal verband) aangetoond. Dat is niet mogelijk bij een observationeel onderzoek, waarbij mensen achteraf gevolgd worden. Daarbij waren mensen die vitamine B12 suppleerden, uitgesloten van de studie. Aangezien vitamine B12 alleen in dierlijke producten te vinden is, zou de sterfte weleens kunnen komen door ongezonde voedingsgewoonten. De typische vleeseter is doorgaans wat minder dol op groente. De vraag is dan ook of de vroege dood komt door de hogere vitamine B12, of dat er andere factoren in het spel zijn.
B12-tekort levensgevaarlijk
In Nederland zijn er ruim een half miljoen mensen met een tekort aan vitamine B12 (1). Veel mensen zijn niet op de hoogte van hun B12-gebrek, maar ervaren dagelijks de klachten die een tekort met zich mee kan brengen. Neerslachtigheid, geheugenproblemen, een slechte concentratie, gevoelloosheid, bloedarmoede en bloedend tandvlees kunnen komen door een B12-tekort (2). Suppletie kan in sommige gevallen dus levensreddend zijn. Het advies om te stoppen met suppleren van vitamine B12 is daarom uiterst onverstandig.
Cherry picking
In de originele studie is terug te vinden dat de onderzoekers zelf ook niet goed snappen waarom een hogere vitamine B12-status zou kunnen leiden tot een vroege dood (3). Vervolgens worden er enkele studies genoemd die vitamine B12 in een kwaad daglicht zetten. De honderden studies die de noodzaak van vitamine B12 benoemen, worden achterwege gelaten. Hier is duidelijk sprake van selectieve opsomming van wetenschappelijke studies, iets dat ook wel cherry picking wordt genoemd.
Verborgen motieven
Veel onderzoekers zijn op zoek naar erkenning. Hoe vaker je naam opduikt in publicaties, hoe meer aanzien je in de wetenschappelijke kringen geniet (4). Mogelijk dat dit één van de drijfveren was om iets te voorbarig te zijn met concluderen en via de media de noodklok te luiden. Sommige wetenschappers gaan zover om onderzoeksdata te verzinnen en zo naam te maken (5, 6, 7, 8). In dit geval is er geen informatie verzonnen, maar zijn er wel wetenschappelijke grenzen overschreden. Op basis van summiere aanwijzingen zijn er wel heel voorbarige conclusies getrokken. Hierdoor zijn onbewezen en ongefundeerde adviezen verstrekt, iets dat tegen alle wetenschappelijke grondbeginselen ingaat.
Veganisme ongekend populair
De laatste jaren is het veganisme sterk in opmars. Door documentaires op onder meer Netflix, komt er steeds meer bewustzijn over hoe we met onze dieren omgaan (9). Veel mensen laten als reactie hierop alles wat dierlijk is, staan. Het risico op een vitamine B12-tekort is hierdoor groter dan ooit. De noodzaak om vitamine B12 via een supplement te nemen is daarom ook belangrijker dan voorheen.
Meten is weten
Als je twijfelt of er bij jou sprake is van een vitamine B12-tekort, dan kun je dit eenvoudig via een bloedtest laten vaststellen. Dit kan bij de huisarts of bij een particulier lab. Voor de opname van vitamine B12 is maagzuur nodig. Ouderen, maar ook mensen die veel stress hebben, maken minder maagzuur aan en hebben daardoor een hoger risico op een B12-tekort. Een bloedanalyse kan dan geen overbodige luxe zijn.
Teveel kan soms schaden
De laatste jaren wordt de oude orthomoleculaire gedachte ‘hoe meer, hoe beter’, als het om vitamines en mineralen gaat, steeds vaker genuanceerd. Van veel stoffen wordt een zogenaamde U-curve vastgesteld. Dat wil zeggen dat zowel te veel als te weinig van een stof schadelijk is voor de gezondheid. Dat geldt voor zoiets simpels als water, maar ook voor vele vitamines en mineralen. Van mineralen en vet oplosbare vitamines is dit al lange tijd bekend, maar van wateroplosbare vitamines weten we dit nog maar pas. Te veel niacine (B3), pyrodoxine (B6) of vitamine C kan klachten geven (10, 11, 12, 13). Dit zou ook voor vitamine B12 kunnen gelden, maar om dit te bewijzen zijn er goede studies nodig. Terughoudend zijn met megadoseringen is daarom altijd verstandig.
Reserve
Vitamine B12 is zo belangrijk voor het lichaam, dat het een flinke voorraad in de lever kan aanleggen (14, 15). Sommige mensen hebben hierdoor voor jaren voldoende vitamine B12 in hun lichaam. Een verandering van dieet of een sluimerend probleem in de opname, hoeft zich niet direct te uiten in een B12-tekort. De gevolgen van een tekort komen meestal pas na jaren aan de oppervlakte.
Oerdieet
Omdat het lichaam een reserve aanlegt van vitamine B12, kan het ook af en toe een dag zonder dierlijke voeding. Het oerdieet wordt soms uitgelegd als een dieet dat vooral bestaat uit veel vlees en eieren. Het is waarschijnlijk dat men in de oertijd at, wat er in de omgeving te vinden was. Dat was niet jaarrond elke dag drie eieren als ontbijt, maar vooral veel plantaardig voedsel. Het zou interessant zijn als de onderzoekers zouden kijken naar de vitamine B12-status van mensen die de nadruk leggen op veel groente, fruit, knollen, bollen en kruiden in hun dieet. Grote kans dat de voorbarige conclusie dan herzien wordt. Tot die tijd is het verstandig om in veel gevallen zeker vitamine B12 te blijven gebruiken.
Referenties:
[1] Algemeen dagblad, Redactie Koken & Eten. (2020). ‘Grotere kans op sterfte door te veel vitamine B12'
[2] Flores-Guerrero JL, Minovic I, Groothof D, Gruppen EG, Riphagen IJ, Kootstra-Ros J, Muller Kobold A, Hak E, Navis G, Gansevoort RT, de Borst MH, Dullaart RPF, Bakker SJL. (2020). Association of Plasma Concentration of Vitamin B12 With All-Cause Mortality in the General Population in the Netherlands.
Van onze collega Juglen Zwaan
